Kennis en opvattingen van mondzorgverleners over HPV-gerelateerde orofarynxkanker en slijmvliesafwijkingen in de mondholte
Op 13 december 2023 zal mevrouw Marcella Poelman aan de VU Amsterdam haar proefschrift getiteld ‘Knowledge and attitudes of oral health students and professionals related to HPV-related oropharyngeal cancer and selected oral mucosal lesions’ verdedigen. Promotoren zijn dr. H.S. Brand en prof. dr. J.G.A.M. de Visscher, co-promotor is dr. D.H.J. Jager. Marcella Poelman heeft van de NVGPT een bijdrage in de drukkosten van het proefschrift ontvangen. Hieronder volgt een samenvatting van dit proefschrift.
Mondzorgverleners kunnen patiënten informeren over oorzaken, risicofactoren en preventie van orofarynxkanker. Het is belangrijk dat zij tijdens de controle kijken naar afwijkingen in het hoofd-halsgebied die kunnen duiden op kanker.
Wereldwijd en ook in Nederland is er een toename in de incidentie van hoofd-halskanker en bijna de helft wordt pas in een laat stadium gediagnostiseerd. Deze toename is grotendeels te wijten aan een toename van de incidentie van humaan papillomavirus (HPV) geassocieerde orofarynxkanker. Deze vorm van kanker komt op jongere leeftijd voor in vergelijking met de klassieke orofarynxkanker, die meestal wordt veroorzaakt door roken en overmatig alcoholgebruik. De tumor komt vooral voor in de tonsillen en de tongbasis. Sinds 2010 is HPV-vaccinatie opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Dit beschermt tegen een langdurige infectie met HPV, die ook kan leiden tot kanker in de baarmoederhals en anogenitale regio. Naast maligne aandoeningen kan een HPV-infectie leiden tot benigne aandoeningen van de huid en het slijmvlies van de mondholte.
Het is belangrijk dat mondzorgverleners over voldoende kennis beschikken zodat ze premaligne en maligne afwijkingen in de mond tijdig kunnen herkennen. Bij diagnose in een vroeg stadium is de kanker beter te behandelen, stijgt de kans op genezing en zijn de bezwaren na behandeling minder. Een orofarynxcarcinoom is door middel van visuele inspectie moeilijk te detecteren, omdat het meestal ontstaat in de crypten van de tonsillen en de tongbasis. Het is niet ongebruikelijk dat een eerste symptoom een regionale metastase is die zich manifesteert als een zwelling in de hals. Het is belangrijk dat mondzorgverleners hiervan op de hoogte zijn.
Onderzoek toont aan dat een gebrek aan vaardigheid in het uitvoeren van klinisch onderzoek naar symptomen van kanker en hiaten in de kennis van mondzorgverleners bijdragen aan een verlate diagnose van hoofd-halskanker. Daarnaast kunnen mondzorgverleners een rol spelen in het counselen van hun patiënten over HPV en vroegtijdige diagnostiek van HPV-gerelateerde aandoeningen. Daarom is het belangrijk dat zij voldoende kennis hebben over dit onderwerp.
In dit proefschrift werd ten eerste het kennisniveau over HPV en de vaccinatie van Nederlandse (toekomstige) mondzorgverleners onderzocht en hun bereidheid om patiënten hierover te informeren. Hierbij werden hiaten in kennis over HPV-gerelateerde onderwerpen aangetoond. Er was bijvoorbeeld onvoldoende kennis over de verschillen tussen patiënten met HPV-positieve en negatieve tumoren. Respondenten vonden het belangrijk dat de relatie tussen HPV en orofarynxkanker met patiënten wordt besproken, maar waren minder genegen om HPV-vaccinatie met hun patiënten te bespreken.
Omdat theoretisch onderwijs over hoofd-halskanker tijdens de opleiding tandheelkunde een belangrijke bron van kennis is voor mondzorgverleners, werd de inhoud van curricula van een groot aantal opleidingen Tandheelkunde in Europa geëvalueerd. Hierbij werd een grote variatie in onderwijs geconstateerd, wat resulteert in een verschil in kennis en competenties tussen afgestudeerde tandartsen in Europa.
Tenslotte werd de kennis van tandartsen in Nederland over slijmvliesafwijkingen in de mond onderzocht, door hen elf verschillende casussen voor te leggen. De resultaten suggereerden dat een gebrek aan kennis kan leiden tot bovenmatig veel verwijzingen van goedaardige afwijkingen of een verlate verwijzing van (potentieel) maligne afwijkingen. Om tandartsen te ondersteunen in hun klinische besluitvorming zou een richtlijn over hoofd-halskanker, met daarin aanbevelingen over verwijzing van patiënten naar de kaakchirurg, wenselijk zijn. Het regelmatig volgen van bij- en nascholing en het optimaliseren van onderwijs over hoofd-halskanker tijdens de opleiding Tandheelkunde, kunnen het kennisniveau van tandartsen vergroten.
Marcella Poelman (1988) studeerde in 2013 cum laude als tandarts af aan de Radboud Universiteit, waarna zij startte met de opleiding in de differentiatie Maxillofaciale Prothetiek (MFP) bij de Stichting voor Bijzondere Tandheelkunde (SBT). Tijdens deze opleiding startte zij met haar promotieonderzoek. Zij werkt op dit moment als tandarts-MFP bij SBT en als algemeen practicus bij Aemstelgroep Tandartsen.