Behoud en rehabilitatie van de kauwfunctie van de patient met hoofd-halskanker
Op 6 december 2023 zal mevrouw Doke J.M. Buurman aan Maastricht University haar proefschrift getiteld ‘The impact of the masticatory system on functional rehabilitation ans quality of life in patients with head and neck cancer’ verdedigen. Promotor is prof. dr. dr. P.A.W.H. Kessler, co-promotoren zijn dr. C.M. Speksnijder en dr. F.J. Hoebers. Doke Buurman heeft van de NVGPT een bijdrage in de drukkosten van het proefschrift ontvangen. Hieronder volgt een samenvatting van dit proefschrift.
Zowel de patiëntenpopulatie met hoofd-halskanker als de zorg op het gebied van hoofd-halskanker verandert. Als resultaat van de preventie-inspanningen in de tandheelkunde van de afgelopen vijftig jaar, heeft een groeiend aantal patiënten nog steeds het grootste deel van hun eigen tanden wanneer de diagnose hoofd-halskanker wordt gesteld.
Patiënten die hersteld zijn van hoofd-halskanker noemen tanden en tandheelkundige gezondheid regelmatig als een groot probleem wanneer hen wordt gevraagd naar de bijwerkingen van de behandeling. Het algemene doel van dit proefschrift was het evalueren van het kauwvermogen na prothetisch herstel van tandeloze patiënten met hoofd-halskanker en het evalueren van de nauwkeurigheid en mogelijke gevolgen van het verwijderen van tanden en kiezen voorafgaand aan de bestraling (RT).
Het eerste deel van dit proefschrift richt zich op het prothetisch herstel van tandeloze patiënten met een verworven defect en/of bijwerkingen van de bestraling. Het tweede deel bestudeert de eerste stappen in een zoektocht naar optimaal behoud van het bestaande kauwstelsel van de patiënt met hoofd-halskanker.
Dit proefschrift beschrijft de functionele behandelresultaten en patiënttevredenheid bij bestraalde patiënten met hoofd-halskanker die een onderprothese hadden gekregen. Daarbij werd de meerwaarde van implantaten voornamelijk gezien voor het houvast van de prothese, waarbij mannen meer profijt hadden dan vrouwen.
Bij deze studie ontbrak een objectieve meting van het kauwvermogen. Ook bleken de beschikbare algemene kwaliteit van leven vragenlijsten, zoals de EORTC QLQ-C30 en QLQ-H&N35, onvoldoende discriminerend om het effect van een prothetische behandeling te meten op het gebied van kauwen, slikken, spreken, esthetiek, retentie en pijn.
Dit discriminerend effect is veel beter voor de Liverpool Oral Rehabilitation Questionnaire (LORQ). De originele Engelstalige LORQv3 werd naar het Nederlands vertaald volgens de methode vertalen-en-terugvertalen en vervolgens gevalideerd. Met de resulterende LORQv3-NL is een goed instrument beschikbaar gekomen voor het uitvragen van de tevredenheid over en ervaren pasvorm van de gebitsprothese bij Nederlandstaligen. De LORQv3-NL kan desgewenst worden opgevraagd bij Doke Buurman.
Het prothetisch herstel van tandeloze patiënten met een verworven defect werd onderzocht door naar de kauwprestaties en de mondgezondheid gerelateerde kwaliteit van leven van tandeloze patiënten met klosprotheses al dan niet op implantaten te kijken. Aansluitend werden de kauwprestaties en het door de patiënten gerapporteerde eetvermogen van de patiënten met klosprotheses op implantaten vergeleken met Canadese patiënten bij wie het maxilladefect chirurgisch was gereconstrueerd.
Deze twee studies lieten zien dat het verbeteren van de retentie van de klosprothese door het plaatsen van implantaten nadat (een deel van) de maxilla verloren is gegaan, de mondfunctie, het kauwvermogen en het eetcomfort verbetert. Bovendien lijken de resultaten van deze studie eerdere resultaten te bevestigen dat de klosprothese op implantaten een goed alternatief is voor de chirurgische reconstructie voor alle Klasse II maxillaire defecten volgens de klassering van Brown. Met beide technieken wordt de kauwprestatie voldoende hersteld, waarbij zorgvuldige planning zeer wenselijk is.
Het tweede deel van dit proefschrift richt zich op het verwijderen van tanden en kiezen in de voorbereidingsfase van een bestralingsbehandeling. Er is nog weinig bewijs voor de effectiviteit van verwijderen van tanden en kiezen om osteoradionecrose (ORN) te voorkomen. Tegelijkertijd heeft het negatieve gevolgen: de patiënt kan hierdoor minder goed kauwen en slikken. Het onderzoek naar het effect van een onvolledig gebit, het verwijderen van tanden en kiezen voorafgaand aan chemoradiotherapie voor orofarynxkanker en het daaropvolgende verlies van functionele eenheden op gewichtsverlies en sondevoeding liet zien dat het verwijderen van tanden en kiezen een risicofactor is voor >5% gewichtsverlies tijdens de oncologische behandeling. Dit gewichtsverlies heeft weer een negatief effect op de behandeling gerelateerde toxiciteit en oncologische uitkomst.
Om de extractiewonden de minimale 10 tot 14 dagen te geven voor genezing voorafgaand aan de radiotherapie, worden beslissingen genomen op basis van de te verwachten bestralingsdosis. Met 61% (gebaseerd op de maximale dosis) tot 74% (gebaseerd op de gemiddelde dosis) van de tanden verwijderd op plaatsen die uiteindelijk een dosis <40Gy kregen, werd het kauwvermogen van de 358 patiënten meer dan absoluut noodzakelijk beperkt. Dit proefschrift biedt handvatten voor de eerste de-escalatiestappen bij patiënten met tumoren in het hoofd-halsgebied, wat uiteindelijk zal leiden tot een betere kwaliteit van leven. Er is echter verder onderzoek nodig om de huidige richtlijnen op basis van geldige gegevens te de-escaleren zonder andere risicos voor patiënten te vergroten.
Klik hier om het volledige proefschrift te lezen.
Doke Buurman (1977) studeerde in 2002 als tandarts af aan de Radboud Universiteit, en behaalde de differentiatie maxillofaciale prothetiek in 2008 bij het Centrum Bijzondere Tandheelkunde van Radboudumc in Nijmegen. In 2009 maakte zij, na het overlijden van Henk Verdonck, de overstap naar de Afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie van het Maastricht UMC+ waar zij haar 3 dagen patiëntenzorg afwisselt met 1 dag (promotie)onderzoek.